Springe zu MainSpringe zum EndeSpringe zur Sidebar
Zur Startseite gehen (Dekorationselement: Rhodomans Kopf)
RhodomanologiaDas poetische Werk von Lorenz Rhodoman bis 1588
Dekorationselement: Rhodomans Hände schreiben auf einem Blatt Papier.

Bioporikon (an Martin Crusius gerichtete poetische Autobiographie bis 1582)

Gr. / Lat.

348 ΒΙΟΠΟΡΙΚΟΝ „Lebenswegbeschreibung“ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ ΡΟΔΟΜΑΝΟΣ des Lorenz Rhodoman, ad clarissim(um) virum doctrina et pieta- gerichtet an einen durch Gelehrsamkeit und Frömmigkeit hochberühmten Mann, te, iam diu de utriusque 〈linguae〉 studiosis optime merentem, D. Martinum der sich schon lange um die Studierenden beider (Sprachen) bestens verdient macht, Crusium, in Tybing(ensi) Academ(ia) Graecae et Latinae sapientiae ac elo- Herrn Martin Crusius, an der Universität Tübingen der griechischen und lateinischen quentiae professorem dignissimum, dominum et amicum prae- Bildung und Eloquenz hochwürdigen Professor, seinen Herrn und besonders cipue colendum, scriptum ab eodem anno verehrungswürdigen Freund, von demselben (Rhodoman) verfasst im Jahr MDXXCII 1582 1 Εὐχαριστία ὑπὲρ τοῦ Σολομοντείου συγχαριστικοῦ Κρούσιε, παντοίοισι λόγωνμελετήμασι χαίρων‒◡◡|‒‒|‒◡||◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ Gratiarum actio pro gratulatione ad Solom(onem) Schvueigkerum Crusi, doctrinae studio qui deditus omni‒‒|‒‒|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ Crusius, der Du Dich an jeglicher Form von literarischer Übung erfreust Dankerweisung für die Jubelschrift an Salomon Schweigger Crit. (gr.)παντοίοις ed. 2 πάσης τ’ ἰδμοσύνης σεσοφισμένε, τήν που ἐέργει‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ omni gnara geris doctrinae pectora cultu‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒‒ und ausgeklügelte Bildung besitzt in jeglicher Wissenschaft, welche das Schatzhaus 3 γλωσσέων παντοδαπῶν ταμιήϊα, τόν περ ἐόντα‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ omnibus inclusae linguis, quem sanguine cretum ‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ jedweder Sprachen in sich schließt, Crusius, den, obwohl er Sim. (lat.) sanguine cretum] de clausula cf. Verg. Aen. 2,74; 3,608; 4,191 et al. 4 Γερμανὸν καλέουσιν ἑὸν μέγα φέγγος Ἀχαιοί,‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Germano proprium celebrant uti lumen Achivi‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Deutscher ist, die Griechen als ihren großen Stern bezeichnen, 5 ἐν[ου]δάπιοι δ’ ἀγαπῶσι διὰ στομάτων φορέοντες‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ indigenaeque colunt studiosa per ora volantem;‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ die Einheimischen aber schätzen, seinen Namen stets im Munde führend, Crit. (gr.)ἐνουδάπιοι ed. (item L.)Sim. (lat.) per ora volantem] cf. Verg. georg. 3,9 (virum volitare per ora) 6 μῆτιν ἀγασσάμενοι λογίην καὶ με〈ί〉λιχον ἦθος‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ nam tua suspiciunt quae sit solertia, quae sit ‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ weil sie sein wissenschaftliches Engagement bewundern und seinen honigsüßen Charakter Crit. (gr.)κῆτιν’ ed.: κτῆσιν L., sed cf. Lat. solertia μέλιχον ed. (item L.) 7 Μουσέων τ’ ἐργασίας πολυειδέας, ᾗσιν ὀφέλλεις‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ dexteritas morum, qui sint sine fine labores,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ und seine vielfältigen Musenarbeiten, mit welchen Du öffentlich Sim. (lat.) sine fine labores] cf. Sidon. carm. 5,523 (s. f. labori) 8 κοινῇ πολλὰ νέων σπουδάσματα καὶ φρόνιν ἀνδρῶν·‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ per quos augescunt iuvenum studia, acta virorum.‒‒|‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ viele Studien junger Leute und zugleich den Intellekt der Erwachsenen förderst. 9 ποίην δ’, ὦ περίφημε, τεῒν χάριν ἀντικομίσσω‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ quas tibi, quas grates fida pro mente rependam,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Welchen Dank soll ich Dir, Hochberühmter, erwidern 10 εἵνεκα μειλιχίης ἀγανόφρονος, εἵνεκα δώρου,‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ inclyte, quas etiam claro pro munere solvam,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ wegen Deiner freundlich gesinnten honigsüßen Charakterart, wegen Deines Geschenks, 11 ᾧ με νεωστὶ γέρηρας ἐν ἀνδράσιν ἄκρα φέρουσι,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ quo me praelustres inter tuus ardor amicos‒‒|‒‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ mit welchem Du mich jüngst ehrtest unter den Männern der (literarischen) Elite, 12 κοινὸν ἐμοὶ καὶ τοῖς πολυίστορα μῦθον ἰάλλων ‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ extulit, historiam fluido cum nuper in aere‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ indem Du ein gelehrtes Werk, gemeinsam mit mir und der Elite, (an die Öffentlichkeit) sandtest, Sim. (gr.) πολυίστορα μῦθον ἰάλλων] cf. Nonn. Par.Ev.Jo. 8,130 (ἀπατήνορα μῦθον ἰάλλει) 13 χαλκείοισι τύποις κεχαραγμένον, οὗ μετ’ ἀλᾶται‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ descriptam mittis, nostrum quoque nomen ut inter‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ gedruckt mit ehernen Typen, mit welchem zugleich auch mein Ruhm Crit. (gr.)μέτ’ [SW] 14 καὶ κλέος ἡμέτερον λογίων ἐνὶ χείρεσι φωτῶν;‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ praeclaros celebret docti vox publica caetus?‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ umherläuft in den Händen (auf den Lippen?) der literarischen Größen. Crit. (gr.)χείλεσι L. (coll. Enn. volito vivos per ora virum), fort. recte (cf. Lat. vox publica) 15 οὐ μὲν ἐμοὶ χρυσός, βαθυλήϊος οὐ μὲν ἄρουρα ‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ at mihi nec domus est auro vel fruge redundans ‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ Ich verfüge nicht über Gold oder über Saatfelder mit tiefer Ernte Sim. (gr.) βαθυλήϊος οὐ μὲν ἄρουρα] cf. AP 9,110,1 (βαθυληΐους ἀρούρας)Sim. (lat.) fruge redundans] = Iuvenc. 2,316 16 οὐδὲ ῥυηφενίης κτέαρ εἰς χαρίεσσαν ἀμοιβήν,‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ area, nec sors est, opibus quae munera penset,‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ oder über den Besitz von Reichtum, um eine gefällige Gabe zu erwidern; Sim. (gr.) ῥυηφενίης] cf. Call. Jov. 84 17 οὐδὲ σὲ τοιούτων αἱρεῖ πόθος, ἔστι δὲ θυμὸς‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ quamvis nil horum cupias. constanter amicum‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ und auch Dich hält kein Verlangen nach solchen Gütern; ich habe aber ein Herz, 18 ἁζόμενος φίλον ἄνδρα διαμπερές, ἔστιν ἀοιδῆς‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ quae redamet mens est, Graii quoque venula praesto est‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ welches einen echten Freund fortdauernd schätzt, und ich habe eine kleine Ader 19 Ἑλλάδος Αὐσονίης τ’ ὀλίγη ῥανίς, ὅσσον ἐπ’ ἀρθμῷ‒◡◡|‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ carminis et Latii, quantum sancire diserti‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ von griechischem und römischem Gesang, gerade so groß, dass ich davon ein Trankopfer 20 σπένδειν ἱμερόεντι λογοπρεπέος φιλότητος,‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ est satis exiguo libamine foedus amoris.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ auf die angenehme Verbindung unserer bemerkenswerten Freundschaft darbringen kann. Sim. (gr.) λογοπρεπέος] nl.Sim. (lat.) foedus amoris] = Auson. Mos. 314 21 Ἀντιδώρημα ὁ Λαυρεντίου Ῥοδο(μᾶνος) βίος. ἐξ ἧς καὶ σοὶ τοῦτο ῥέειμέλος, ᾧπερ ἐμαυτῷ‒‒|‒‒|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Remuneratio vitae Laurentii Rhodo(mani) descriptione. manat et hinc carmen, quo non tam gloria vitae‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ Aus dieser Ader strömt auch für Dich dieses Lied, mit welchem ich für mich selbst Als Gegengabe die Lebensbeschreibung von Lorenz Rhodoman 22 οὐχὶ τόσον κλέος, ὅσσον ἰήλεμον οἰκτρὸν ἀείδω,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ notescit nostrae quam gliscit naenia mortis.‒‒|‒||‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ nicht so sehr einen Lobgesang, wie vielmehr ein bemitleidenswertes Jammerlied singe. 23 πνευστῷ βοσκόμενος μὲν ἔτ’ ἠέρι· τίς δὲ σάφ’ εἴποι,‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ vescor adhuc auris: sed quae loca proxima vastat‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ Zwar nähre ich mich noch immer von der Atemluft: Wer aber könnte sicher sagen, Sim. (lat.) vescor … auris] de iunctura cf. Lucr. 5,857 (vesci vitalibus auris) 24 εἰ λοιμοῦ βέλος ὀξὺ πέριξ λυγρὰ πένθεα τεῦχον‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ pestis et autumni nunc tertia forte recurrens‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ ob der scharfe Pestpfeil, der ringsum betrüblichen Kummer verursacht,1 Crit. (lat.)an sorte ? (forte ex 29 ?)Anm.:1Zur grassierenden Pest vgl. bes. Rhod. It.Lips. 195 . 216‒218. 315‒318. 371f. [SW] 25 ἢ τρίτον ἀλλοκότου πυρετοῦ νόσος ἐν φθινοπώρῳ‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ febris inextinctam mihi vitam linquat ut ante‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒‒||‒◡◡|‒◡ oder die widerwärtige Fieberkrankheit, die nunmehr das dritte Mal im Spätherbst 26 ἐρχομένη ζωῆς περιφείσεται ὡς τὸ πάρος περ;‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ an ferat interitum, certo quis spondeat ore?‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ zurückkehrt, mein Leben verschont wie bislang? 27 εἴτε δέ μοι κόψειε Θεὸς πόνον εἴτ’ ἐπιθήσει,‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ attexat vitae Dominus resecetve laborem,‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ Mag aber Gott meine Mühen abbrechen oder mag er noch mehr hinzusetzen: 28 τοῦτ’ ἐμέθεν λείπω μνημήϊον, οἷσι ποθεινὸν‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ haec monimenta mei linquo, quos forte moratur‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Ich hinterlasse jedenfalls dies als ein Erinnerungsmal an mich für diejenigen, denen die Sorge Crit. (gr.)ποδεινὸν ed. (item L.) p. 349 29 κῆδος ἐμεῦ ζώοντος ἐπὶ χθονὸς ἢ ἐν Ὀλύμπῳ,‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ cura mei, sive in terra sive aethere vivam,‒◡◡|‒||‒|‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ um mich am Herzen liegt, mag ich auf der Erde oder im Himmel leben, 30 σοὶ δὲ μάλιστα, φίλοις ὃν ἐνὶ πρώτιστα σεβάζω.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ sed primo tibi, quem primum veneramur et isto‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ vor allem aber für Dich, den ich unter meinen Freunden an erster Stelle schätze; Crit. (gr.)an ἔνι ? 31 ὃν δὴ καὶ πρῶτον δωρήματι τῷ〈δε〉 γεραίρω‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ dignamur primum, si qua est ea gratia, dono,‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ daher ehre ich Dich denn auch an erster Stelle mit dieser Gabe Crit. (gr.)τῷ γεραίρω ed. : an τῷ 〈γε〉 γεραίρω ? 32 ἱστορίην καινοῖς ἰδιότροπον ἤθεσι τεύξας.‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ historiam dum texo novis mihi legibus ipse.‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ und schaffe eine Geschichtsdarstellung eigener Art mit neuartigem Charakter. Sim. (gr.) ἰδιότροπον] vox pedestris, cf. e.g. D.S. 3,35,7 33 ἢν δέ τις εἰσοπίσω μετέχοι, σέο δεύτερ’ ἀείρας,‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ quod si quem post te forsan legere ista iuvabit,‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ Und wenn irgendjemand später teilhaben und nach Dir den zweiten Part (als Leser) einnehmen möchte 34 τῆσδε φιλοφροσύνης, οὔτις φθόνος. ἔστι γὰρ ἐσθλῶν‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ res livore caret. nam quodlibet inter amicos‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ an dieser Freundschaftsgabe, so neide ich es nicht. Denn „edle Freunde haben Crit. (gr.)τῆς δὲ ed.Sim. (gr.)v. 34sq.: ἔστιν—συνάπαντα] alludit ad paroemium Graecum τὰ τῶν φίλων κοινά, cf. Eras. Adag. 1,1,1 (Amicorum communia omnia) 35 κοινὰ φίλων συνάπαντα, χάρις δέ τοι αἰὲν ἀπαρχῆς.‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ est commune bonum: primos tibi consecro fructus.‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ jeglichen Besitz gemeinsam“;2 Dir aber gilt der Vorzug der Erstlingsgabe. Crit. (lat.) consecro ed. in corrigendis : consecto ed.Anm.:2Griechisches Sprichwort. (vgl. Otto Sprichwörter s.v. amicus 1). 36 ἡμέων δ’, ἢν θάλλοιμι, καὶ ἄλλης μνήσομ’ ἀοιδῆς.‒‒|‒||‒|‒◡||◡|‒‒||‒◡◡|‒‒ plura canam vobis, si florida vita manebit.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ Über Dich [?] aber werde ich, wenn ich gesund bleibe, auch noch ein anderes Lied vorlegen. Crit. (gr.)an ὑμέων ? cf. Lat. vobis et Rhod. Phil.Rein. 69sq. (αὐτὰρ ἐγὼ καὶ σεῖο καὶ ἄλλης μνήσομ’ ἀοιδῆς / ὕστερον, εἰ ζώω καί μοι φίλα γούνατ’ ὀρώρῃ)Sim. (gr.) καὶ ἄλλης μνήσομ’ ἀοιδῆς] formula hymnica, cf. h.Cer. 495 ; h.Ap. 546 ; h.Merc. 580 et al. (αὐτὰρ ἐγὼ καὶ σεῖο καὶ ἄλλης μνήσομ’ ἀοιδῆς); vid. etiam Rhod. Arion 1110sq. (αὐτὰρ ἐγὼ καὶ ... μνάσομ’ ἀοιδᾷ / ὑμέων); Rhod. Phil.Rein. 69 (αὐτὰρ ἐγὼ καὶ σεῖο καὶ ἀ. μ. ἀ.) 37 Chronographia, i(d est) notatio anni, mensis, diei et horae natalis 1545. ἀμητὸς πολέεσσιν ἐπιβρίθων καμάτοισιν‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒◡ Martia iam gravidas passim Germania messes‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Die Ernte, welche die Menschen mit vielfältigen Mühen belastet Zeitbestimmung, d.h. die Festlegung von Geburtsjahr, -monat, -tag und -stunde im Jahr 1545 38 καὶ πλήθων καρποῖσιν ἀέξετο Τεύτονος αἴῃ·‒‒|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ coeperat, ardebant operae frugesque cadebant,‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ und reich an Frucht ist, erhob sich im Lande der Deutschen: Crit. (gr.)αἴη ed.Crit. (lat.)an ceperat ? 39 μηνὸς δ’ Αὐγούστοιο, τὸν ὣς καλέουσι Λατῖνοι,‒‒|‒‒|‒◡||◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ mensis et Augusti, quem sic dixere Latini,‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ des Monats August, den die Römer so bezeichnen, Crit. (gr.)ὡς ed. 40 ἦμαρ πέμπτον ἵκανε καὶ ἠοῦς ἔτρεχεν ὥρα‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒||‒◡◡|‒‒ Eoi primam cursus lux quinta ferebat,‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ fünfter Tag kam und die erste Stunde des Morgens Crit. (lat.)sc. horam ? 41 πρώτη, ἐπεὶ δίνῃσι λελουμένος Ὠκεανοῖο‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ Sirius Oceani cum se igneus elevat undis‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ verging gerade, als der Siriusstern, gewaschen in den Wogen des Okeaonos, 42 Σείριος ἐκ περάτων ἀνετείλατο μόχθον ἐγείρων·‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ aerumnasque suo mortalibus excitat ortu:‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ vom Himmelsrand aufging und die (Tages)mühe erwachen ließ; Crit. (gr.)ἐκ ed. in corrigendis : ἐν ed. 43 ἦν δ’ ἔτος ὑστάτιον μεγάλῳ Χριστοῖο προφήτῃ‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ annus erat Christi, quem maximus ille propheta,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ und es war im letzten (Lebens-)Jahr des großen Propheten Christi, 44 Λουθήρῳ, Γερμανὶς ὃν ἔξοχον αἶα φύτευσεν,‒‒|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ quotquot sanctiloquos peperit Germania vates,‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Luthers, welchen Deutschland als Ausnahmepersönlichkeit hervorbrachte, Sim. (lat.) sanctiloquos] cf. Prud. apoth. 1001; Paul. Nol. carm. 26,228 et al. 45 Χριστός μιν ἔμελλεν ἐς αἰθέρα λαμπρὸν ἀείρειν.‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Lutherus, coelo iam debitus, ultimum agebat.‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ nach welchem (Lebensjahr) Christus ihn in den strahlenden Himmel erheben sollte.3 Anm.:3Das letzte Lebensjahr Luthers (er starb am 18.2.1546), also 1545. Die Stelle wurde immer wieder missverstanden, weshalb man in fast allen Rhodoman-Biographien als Geburtsjahr Luthers Sterbejahr 1546 findet. Das auch in der Marginalie abgedruckte Jahr 1545 als Rhodomans Geburtsjahr wird allerdings noch durch weitere Subskriptionen Rhodomans bestätigt. Siehe die Subskriptionen zu Rhod. Luth.epist. subscr. 1‒3 und Rhod. Gerst. 46 Topographia patriae. δὴ τότε μ’ εἰς φάος ἧκε μογοστόκος Εἰλείθυια ‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒‒|‒◡ tunc iterum socio reddens sua munera lecto‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Da hob mich dann die Göttin der Geburtswehen Eileithyia an das Licht (der Welt), Beschreibung der geographischen Lage seiner Heimat Sim. (gr.) μογοστόκος Εἰλείθυια] = Hom. Il. 16,187; 19,103 47 δεύτερον ἔρνος ἐόντα γαμοζεύκτοιο τεκούσης‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ mortales genitrix utero me effudit in auras‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ als den zweiten Spross meiner ordentlich verheirateten Mutter, Sim. (gr.) γαμοζεύκτοιο ] nl. 48 ἐν κώμῃ συχνοῖσιν ἀγαλ〈λ〉ομένῃ ναέτῃσι,‒‒|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ in vico, cui Saxonicus dat nomina iactus;‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ in einem Dorf, welches sich einer dichten Bewohnerschaft erfreut, Crit. (gr.)συχνοῖσιν ed. in corrigendis : συχνοῖς ed.ἀγαλλομένῃ Ludwig: ἀγαλομένῃ ed. (item L.) 49 Saxoverfiae. Σαξονικῆς ᾗ θῆκε βολῆς κλέος, ἔν τινι βήσσῃ‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ turba frequens habitat. viridi nam valle recumbens‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ dem ein (nieder)sächsischer Wurf den Namen gab, in einer gewissen Schlucht, Niedersachswerfen Crit. (gr.)an Σαξονικὴ τῇ θῆκε βολὴ κλέος ? cf. Lat. 50 πηγαῖς καὶ βλάστῃσιν ἐπήρατα μειδιοώσῃ‒‒|‒‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ fontibus exultat riguis et gramine ridet,‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ die von Quellen und Gewächsen lieblichen Charme hat Sim. (lat.) gramine ridet] cf. Ven. Fort. carm. 9,3,10 (g. r. ager) 51 Ἑρκυνίης νοτίοισι τιταινομένῃ προπόδεσσιν.‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ Hercyniae tepidum radix ubi currit in austrum‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ und sich an den südlichen Ausläufern des Harzes erstreckt. Crit. (lat.) taepidum ed. 52 ἐνθάδε πεπταμένον Θυριγγίδος οὖθαρ ἀρούρης ‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Thyrigetumque aperit letae sese ubere glebae ‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Dort breitet sich die Mutterbrust des thüringischen Ackerlandes aus Sim. (gr.) οὖθαρ ἀρούρης] = Hom. Il. 9,141,141 .283; h.Cer. 450 Sim. (lat.) ubere glebae] = Verg. Aen. 1,531; 3,164 et al. 53 ἄστεσι καὶ κώμῃσι βιαρκέα σῖτον ὀπάζει,‒◡◡|‒‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ urbibus et pagis tellus alimenta ministrans,‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ und gibt Städten und Dörfern das zum Leben erforderliche Getreide; Sim. (gr.) βιαρκέα] cf. AP 6,179,1 (Arch.) 54 Hohenstein. ᾗχι καὶ ἀστράπτει τηλαυγέος ἕδρανον ἄκρης‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ arx vetus excelsi referens ubi nomina saxi‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ dort glänzt auch die Burg auf der weithin sichtbaren Bergspitze, Hohenstein 55 αἰπεινοῦ σκοπέλοιο φερώνυμον, ᾗ κεραελκὴς‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ monte superfulget, lustrum quae praebet amoenum‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ die nach dem hohen Stein ihren Namen trägt, wo der Gehörn tragende Crit. (gr.)φερώνυμων ed. (item L.)Sim. (gr.) κεραελκής] cf. Call. Dian. 179 56 κοιρανίης ἔλαφος Στολοπεργίδος ἀμφιθαμίζων‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ cervo, qui Stolbergiacae ditionis in agris‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ Hirsch der Grafschaft Stolberg den Bezirk der wildlebenden Tiere 57 ῥύεται ἀγροβίων θηρῶν νομὸν ἠδὲ καὶ ἀνδρῶν.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ pascua tuta feris praestat, sua rura colonis.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ wie auch der Menschen umwaltet und beschützt. Sim. (gr.) ἀγροβίων] nl.Sim. (lat.) rura colonis] = Manil. 4,140 ; Lucan. 1,170 ; 6,277 et al. 58 εἰς δὲ μεσημβρινοῖο πόλου κλίσιν ἄστυ, παλαιὸν‒◡◡|‒‒|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ urbsque Notum versus, muris Theodosius olim‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ In Richtung des südlichen Himmels zeigt jedoch die Stadt Nordhausen, 59 ἔργον Θευδοσίου, Νωρθούσιον ἀγλαὰ φαίνει‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ quam cinxit, turres ostentat et alta domorum‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ das alte Werk des Theodosius, seine herausragenden Mauerzinnen Sim. (lat.)v. 59sq.: turres … et alta domorum / culmina] ~ Verg. Aen. 2,445sq. (turris ac tota domorum / culmina convellunt) ; Alc. Avit. carm. 4,474sq. (ascendunt turres et celsa domorum / culmina) 60 ὧν πύργων κρήδεμνα καὶ ἔμπορον ὄλβον ὀπάζει.‒‒|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ culmina, et hinc omnis mutat vicin〈i〉a merces.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ und gewährt Reichtum, der sich aus Handel ergibt.4 Crit. (lat.) vicina ed.Anm.:4Zu Nordhausen als Gründung des Theodosius vgl. auch Rhod. Ilf.Herc. 238f. ; Henric. 1‒5. 61 Parentum conditio. ἐνθάδε μ’ ἱμερόεντες ἐφιτύσαντο γονῆες‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒◡ hoc in rure pii me tunc genuere parentes‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ Dort erzeugten mich meine lieben Eltern, Lebenslage der Eltern 62 οὐ μὲν ἐπ’ εὐγενίῃ καὶ στέμμασι κυδιόωντες,‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ non prisci generis titulo, non stemmate clari,‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ die nicht etwa auf ihren Adel und die Tafel ihrer Ahnen stolz waren, Sim. (lat.) de re cf. etiam Rhod. Mau. 89sq. 63 ἀλλὰ γεωμορίης ἐπὶ κήδεσι ποιπνύοντες ,‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒‒|‒◡ sed quibus ex arvis, quibus ex frondentibus umbris‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ sondern sich sorgenvoll auf ihrer Parzelle abmühten; Sim. (gr.) ποιπνύοντες] de clausula spondiaca cf. Hom. Il. 1,600 (διὰ δώματα ποιπνύοντα) ; Q.S. 4,509 (ἐν ἅρμασι ποιπνύοντες codd., ποιπνύεσκον Rhod.); vid. etiam Rhod. Arion 853 (μεταποιπνύεσκον) 64 ὧν γάνος ἐξ ἀγρῶν τε καὶ ἐκ δενδρώδεος ὕλης‒◡◡|‒‒|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ sufficiens aderat degendae copia vitae,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒‒ ihre Freude war es aus den Feldern und dem baumreichen Wald 65 βρώμης ἠματίης αὐτάρκεα μοῖραν ἑλέσθαι‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ munera solicitis peragunt dum rustica curis.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ eine hinreichende Menge an täglicher Nahrung zu gewinnen 66 καὶ φήμην ἀγαθὴν κατὰ συννόμον ἔθνος ἀρέσθαι,‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ argento potior cunctoque optatior auro‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒‒ und zugleich einen guten Ruf im umwohnenden Volke zu erlangen; p. 350 67 ὅς σφισιν ἦν χρυσοῦ τε καὶ ἀργύρου ὄλβος ἀμείνων.‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ his erat integritas famae et mens nescia fraudis.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ dieser Reichtum war ihnen wichtiger als Gold und Silber. 68 Indoles. ἀγχίνοος δὲ πατήρ, λογίων περ ἄπειρος ἀέθλων,‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ ipse licet doctus pater haud attingeret artes.‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Mein Vater war von praktischer Klugheit, obwohl unerfahren in wissenschaftlichen Debatten; Charakter (der Eltern) Crit. (lat.)an doctas ? 69 εἰσέτι νηπιάχοιο φυὴν καὶ λῆμα νοήσας‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ ut tamen ingenium primis conspexit in annis,‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ er erkannte die Begabung und den Sinn seines Sohnes, als der noch ein kleines Kind war: 70 αὐτίκα μουσοπόλοις με δαημοσύνῃσι πελάσσαι‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ continuo doctis vovit me tradere Musis.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ und sogleich fasste er die Absicht, mich mit dem Wissen der musischen Fächer Crit. (gr.)πελάδαι ed. 71 μήσατο καί ῥ’ ἐτέλεσσε, τό οἱ φίλος ἵετο θυμός,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ sed prius hoc posset quam sese exolvere voto,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒‒ zu konfrontieren und hätte auch das vollendet, was sein Herz im Inneren begehrte – Crit. (gr.)an καί κ’ ? 72 Patris obitus 1551. εἰ μὴ λοιμοβόλῳ μιν ὀϊστῷ Μοῖρα δάϊξε‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒||‒◡◡|‒◡ pestifero extinxit iuvenem cita Parca veneno,‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ wenn ihn nicht die Moire mit einem Seuchenpfeil dahingerafft hätte, Der Tod des Vaters 1551 Sim. (gr.) λοιμοβόλῳ] nl. 73 πάντῃ δηϊόωσα βροτῶν γένος ὀξέϊ πότμῳ ‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Teutonidum genti quae tunc conferta ciebat‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ die überall das Menschengeschlecht mit jähem Verderben verheerte Sim. (gr.) ὀξέϊ πότμῳ] = Nonn. D. 25,454; 28,279; Par.Ev.Jo. 19,175 74 Τευτονιδέων ἀνὰ πέζαν, Ἄρης ἣν δηρὸν ἔκερσεν‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ funera, quam pridem civilia vulnera miscens‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ im Lande der Deutschen, welches der Kriegsgott schon lange plünderte, 75 ἔμφυλος πτολίεσσι καὶ ἀρχοῖς πῆμα κορύσσων.‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒‒||‒◡◡|‒‒ Mars populatus erat ducibusque et civibus atrox.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ als Bürgerkrieg den Städten und Fürsten Elend stiftend. Crit. (gr.)πτολίεσσι ed. in corrigendis : πτολίεδι ed. 76 καὶ τότε Παρθενόπης καταπαύετο δῆμον ἐέργων,‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ et tunc Virgineas obsidere desiit arces,‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Und gerade damals ließ er [der Kriegsgott] davon ab, die Bevölkerung von Magdeburg zu bedrängen, 77 ὅς μιν δωδεκάμηνον ὑπὲρ χρόνον ἶφι τάλασσεν.‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ eius quae totum vim sustinuere per annum.‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ er, der diese Bevölkerung mehr als über eine Zeit von zwölf Monaten gewaltsam bezwang (?).5 Crit. (gr.)δωδεκάμυνον ed.an ἶφι δάμασσεν (tunc ὅς sc. Ἄρης, μιν sc. δῆμον) ? at cf. Lat. sustinuere Sim. (gr.) δωδεκάμηνον] cf. Pi. N. 11,10 Anm.:5Belagerung Magdeburgs im Jahr 1551. Vgl. dazu auch Rhod. It.Lips. 164‒174 . [SW] 78 Orbitatis miseria. ὤ μοι ἐμῆς ἄτης, οἵων μ’ ἐς πυθμένα μόχθων‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒‒ hei mihi, quanta hausit nos tunc sentina malorum‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Weh ob meines Unglücks: In welchen Abgrund von Leiden Das Elend der Vaterlosigkeit Sim. (gr.) ὤ μοι ἐμῆς ἄτης] = A.R. 1,290; 3,798; cf. etiam Rhod. Arion 491.(909) Sim. (lat.) hei mihi] = Drac. laud. dei 3,592 ; Arator act. 2,701 ; cf. etiam Rhod. Coc.Ion. 1, 28 79 ἔμβαλεν ὀρφανίη, τῆς οὐ στυγερώτερον ἄχθος,‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ edocuitque, malum quod non sit atrocius ullum,‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ mich mein Waisenstand stürzte! Es gibt kein widerwärtigeres Elend als dieses Geschick, Crit. (gr.)στυγερώτερων ed.Crit. (lat.)an quo ? (tunc edocuit malum coniungendum) 80 εἴ που χρησμοσύνῃ πεπεδημένον οἶκον ἱκάνει.‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ quam si alias miseris adimat mors dira parentes!‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ wenn es denn einmal über ein von Armut geplagtes Haus kommt. Crit. (gr.)ἑκάνει ed. (item L.) 81 Matris pia sedulitas. ῥηίτερον δὲ τὸ κῆδος ἀριστονόου γενετείρης‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ has tamen aerumnas gnavae fidissima matris‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Leichter machte den Kummer die Liebe meiner Mutter, die das Beste für mich wollte; Der liebevolle Fleiß der Mutter Sim. (gr.) ἀριστονόου] cf. AP 9,213,2 82 θῆκ’ ἔρος ἀρνύμενος χρειοῦς ἄκος, οἶά τις ὄρνις‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ lenivit pietas; summis haec anxia curis‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ sie gewann ein Heilmittel gegen die Not, wie ein Vogel, Sim. (gr.)v. 82‒85: cf. Hom. Il. 9,323–326 (ὡς δ’ ὄρνις ἀπτῆσι νεοσσοῖσι προφέρῃσι / μάστακ’ ἐπεί κε λάβῃσι, κακῶς δ’ ἄρα οἱ πέλει αὐτῇ, / ὣς καὶ ἐγὼ πολλὰς μὲν ἀΰπνους νύκτας ἴαυον, / ἤματα δ’ αἱματόεντα διέπρησσον πολεμίζων) 83 μάστακα διζεμένη γλυκερὴν ἀπτῆσι νεοσσοῖς.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ ut volucris pullis quaerens implumibus escam‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ der ein süßes Mahl sucht für seine noch nicht flüggen Jungen. Crit. (gr.)γιζεμένη ed. (item multo antea, ut admon. L., Perschmann) : διζομένη Alpers apud L.Sim. (lat.) ut volucris pullis … implumibus] cf. Hor. epod. 1,19sq. (ut adsidens implumibus pullis avis / serpentium adlapsus timet) 84 οἴμοι, ὅσας ταλαεργὸς ἀΰπνους νύκτας ἴαυσεν,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒‒||‒◡◡|‒◡ o quoties noctes sine somno exegit et aegros‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ Weh mir, wie viele schlaflose Nächte verbrachte sie in ihrem mühevollen Wirken, 85 ὅσσα δέ τ’ ἤματ’ ἄνυσσε μετ’ ἄλγεσιν, ὄφρα ποι ἄλφοι‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ absque quiete dies, ut commoda nostra pararet‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ und wie viele Tage brachte sie unter Schmerzen dahin, um irgendwo für uns 86 ἡμῖν ἐγκονέουσα βαρείης ἄλκαρ ἀνάγκης;‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒||‒◡◡|‒‒ tabificamque famem ieiuno a ventre fugaret!‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒◡ sich bemühend eine Abhilfe gegen die schwere Not zu finden; Crit. (gr.)ἐγκονέουσα ed. in corrigendis : ἐγκοέουσα ed.ἄλβαρ ed. (item multo antea, ut admon. L., Perschmann)Sim. (gr.) ἄλκαρ ἀνάγκης] = Theod.Prodr. carm.hist. 69,18 87 Χριστός οἱ πολύολβον ἐπεντύνειεν ἀμοιβὴν‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ Christus ei nunc et post praemia digna rependat,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ möge Christus ihr reiche Vergeltung verschaffen Crit. (gr.)χριστός δι ed.; de ϝ pro littera numerato cf. 88 κομέοι δέ ἑ μείλιχος αἰών; QS praef. 185 καί ἑ πρὸ πάντων; aliter L., qui Χριστὸς δὶ〈ς〉 88 καὶ νῦν καὶ μετόπιν, κομέοι δέ ἑ μείλιχος αἰὼν‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ ut nunc in curis traducat mollibus aevum‒‒|‒‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ sowohl jetzt als auch später, und möge ein angenehmes Leben sie pfleglich behandeln 89 γηραλέοις ἐτέων μηρύμασιν ἐκτὸς ἀνιῶν·‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ cursibus extentum longis et postmodo matres‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ in der greisen Ausdehnung ihrer Jahre, fernab von Kummer; 90 ὀψὲ δ’ ἀριζήλῃς ἐνὶ μητράσι μισθὸν ἄροιτο.‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ inter honoratas coelestem carpat honorem.‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ am Ende aber möge sie unter den eifrigen Müttern (des Himmelreichs) ihren Lohn empfangen. 91 οὐ γέρας ἐν θνητοῖσιν ἰσόρροπόν ἐστι τοκεῦσι.‒◡◡|‒‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ praemia respondent meritis hic nulla parentum.‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Unter den Sterblichen gibt es keine gleichwertige Belohnung für Eltern. 92 Patronus orphani, D(ominus) Andreas VVaccerus, pastor ecclesiae Saxoverf(iensis) 1553. καὶ Θεὸ〈ς〉 ἀμφ’ ἡμῖν λαμπροῖς πιστώσατ’ ἐλέγχοις,‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ tunc etiam in nobis Bonitas Divina probavit,‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Und auch Gott bestätigte an meinem Fall mit glänzenden Beweisen, Herr Andreas Wakker, Pastor der Kirche von Niedersachswerfen, als Beschützer des Waisen im Jahr 1553 Crit. (gr.)θεὸ ed. 93 ὡς χηρέων πρόμος ἐστὶ καὶ ὀρφανὰ τέκνα κομίζει.‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ quod sit pupillis altor viduisque patronus.‒‒|‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ dass er der Beschützer von Witwen ist und sich um verwaiste Kinder kümmert. 94 εὖτε γὰρ ἐν περάτεσσιν ἔην ἔτος, ᾧ πρὶν Ἐνυὼ ‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ annus erat praeceps, tristi quo strage peremit‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Als nämlich das Jahr an seinem Ende war, in welchem zuvor die Kriegsgöttin Enyo Crit. (gr.)εὐνὼ ed. (item L.) 95 φαίδιμον ἀρχὸν ὄλεσσε, πολὺν δ’ ἐπεδάμνατο λαὸν‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ ensiferum Bellona ducem validasque cohortes‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ den glanzvollen Fürsten (Moritz von Sachsen) vernichtet und zusätzlich zahlreiches Volk 96 Σαξονιδέων χθαμαλῇσιν ἀρηϊθόων ἐν ἐρείκαις,‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ hic, ubi Saxoniae viles dominantur ericae:‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ der kriegsgewaltigen Sachsen überwältigt hatte bei dem niedrigen Heidekraut, 6 Sim. (gr.) ἀρηϊθόων] cf. Hom. Il. 8,298; 15,315 (ἀ. αἰζηῶν)Sim. (lat.) viles dominantur ericae] vide etiam Rhod. It.Lips. 86 (steriles passim dominantur ericae)Anm.:6Schlacht bei Sievershausen am 9.7.1553, bei der Kurfürst Moritz von Sachsen umkam. Zum Heidekraut vgl. auch Rhod. It.Lips. 86 . 97 δὴ τότε μοι πάτρης Νωρθουσίδος, ἥ τε καλύπτει‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ tunc urbs, quae rapuit primum Northusia patrem,‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ da schließlich erweckte mir aus der Heimat Nordhausen, das die Gebeine Crit. (gr.)ἤτε ed. 98 ὀστέα πατρὸς ἐμοῖο, νέον πατέρ’ ἐκτὸς ἔγειρε‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ fortunante Deo patrem dedit illa secundum,‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ meines Vaters birgt, einen neuen Vater Crit. (gr.)ἐκτὸς ed. (cf. Rhod. Laur.Meib. 18sq.: ἐμοὶ γόνον ἔκτοθι κόλπου / τέξεθ’) : an ἐντὸς (cf. Lat.) ? 99 μειλιχίη γενετῆρος Ὀλυμπίου, ἀνέρα χρηστοῖς‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ insignem bonitate virum, qui iunxerat artes‒‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ die milde Fürsorge des Himmlischen Vaters, einen Mann, der mit gutem Charakter 100 ἤθεσιν ἠδὲ λόγοισι κεκασμένον, οἷσι νόμευε‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ moribus ingenuas patriaeque in vallibus ore‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒◡ und guter Bildung ausgestattet war, worin er auch die ehrwürdigen Herden Crit. (gr.)ἤδεσιν ed.Crit. (lat.) orae ed. 101 πώεα σεμνὰ Θεοῦ κατὰ πατρίδος ἔνδια κώμης,‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ sanctiloquo Christi fidum pascebat ovile.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Gottes unterwies im Gefilde meines Heimatdorfes, Crit. (gr.)an οὔδεα ? at cf. Rhod. Ilf.Herc. κατ’ ἔνδια φυλλάδος αἴης p. 351 102 Ἀνδρείαν κατὰ κλῆσιν ἐτήτυμον Οὐακκήρου ‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒‒|‒‒ Andreas Vuaccerus erat cognomine rebus‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ nämlich Andreas Wakker gemäß der etymologischen Bedeutung seines Namens Crit. (gr.)καὶ ed. 103 ἤτοι Γρηγορίου, Χριστοῦ φαρέοντα κατ’ αὐλήν,‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ conveniente, sacrum vigilans quia munus obibat.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ oder (gemäß der etymologischen Bedeutung von) Gregorius [griechisch für „Wecker“], der ein Leuchtturm am Hofe Christi ist; Crit. (lat.)de Pharo Aegyptica cogitare videtur; aliter L., qui φαρόοντα (quasi arantem) 104 ὅς μ’ εὐεργεσίῃσιν ἀειμνήστοισιν ἄεξεν,‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒◡ hic me divinis meritis e pulvere traxit,‒‒|‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ dieser förderte mich durch Wohltaten, die ich nie vergessen werde, Crit. (gr.)ἄεξεν ed. in corrigendis : ἄξεν ed. 105 ἃς Θεὸς ἀγλαΐῃσιν ἐπουρανίῃσι γεραίροι.‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ pro quibus aeternos Christus persolvat honores.‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ welche Gott mit himmlischen Glanz vergelten möge. 106 αὐτὰρ ἐγώ μιν, ἐόντα καὶ ἀθανάτων ἐν ὁμίλῳ,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ nec tamen absistam clarum super aethera vecti ‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ Ich aber werde ihn, auch wenn er sich inzwischen in der Gemeinschaft der Unsterblichen befindet, Crit. (gr.)ἐόντα ed. in corrigendis : ἐόνται ed.Sim. (lat.) clarum super aethera vecti] cf. Verg. Aen. 7,65 (liquidum trans aethera vectae) 107 ἔνθα διαπρήξω κηρύσσων εὐκλέϊ μολπῇ.‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒‒ spargere iam fidi praeconia grata patroni.7 ‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ hier (auf Erden) beständig mit rühmendem Gesang preisen. Anm.:7titulus liberatium ed. 108 Studiorum liberalium initium. ἀρχηγὸς γὰρ ἐμοὶ παιδεύματος οὗτος ὀρίνθη‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ doctrinae princeps hic limina pandit amico‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Dieser wurde als Urheber meiner Erziehung aktiviert Beginn des Studiums der freien Künste 109 εὐμενίῃσι Θεοῦ, τὸν ἀνέστιον ἠδὲ πενιχρὸν‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ sic stimulante Deo gremioque excepit et omni‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ durch das Wohlwollen Gottes; er nahm mich, der ich kein Zuhause hatte und arm war, 110 δεξάμενος καὶ πρῶτον ἑοῖς στομάτεσσι πελάσσας‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ praesidio nudum labiis admovit, ut artis‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ auf und führte mich als Erster den Unterweisungen seines Mundes zu; 111 αὐτὸς ἐπιστήμης παιδνῆς βαλβῖδα τίτηνε,‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ haurirem primos latices, operaeque fidelis‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ er selbst spannte die Ziellinie zu meiner kindlichen Unterweisung 112 στάξε δέ μοι Χριστοῦ σέβας ἐν στήθεσσι πρὸ πάντων‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ summa erat, ut vero Christi mea pectora cultu‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ und träufelte vor allen anderen den Respekt vor Christus in mein Herz, 113 ἤθεά τ’ εὐθύνων στερεαῖς κόσμησεν ἐφετμαῖς.‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ imbueret moresque simul formaret honestos.‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ richtete meinen Charakter gerade aus und rüstete ihn durch feste Anweisungen. 114 Peregrinatio litera-ria et praeceptores 1557. ἐκπέμψας δέ μ’ ἔπειτα καὶ ἄλλοις δῶκε μαθητὴν‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒||‒◡◡|‒‒ hinc aliis placido me tradidit ore docendum,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ Dann schickte er mich in die Welt und gab mich auch anderen Männern zum Schüler, Bildungswanderschaft und Lehrer, im Jahr 1557 115 ἀνδράσι κῦδος ἔχουσιν ἐπ’ εὐσεβίῃ τε λόγοις τε,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ qui tunc in doctis vicina per oppida ludis‒‒|‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ die Ruhm haben aufgrund ihrer Frömmigkeit und wissenschaftlichen Bildung, 116 πρῶτα μὲν ἐγχώρων ἐνὶ γυμνασίοισι πολήων,‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ doctrinae famam simul et pietatis habebant,‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ zuerst in den Gymnasien der heimatlichen Städte; Crit. (gr.)ἀγχώρων ed. 117 M(agister) Andreas Fabricius Northusae, D. Ioan(nes) Mylius et D. Ioan(nes) VVagner Eldrichii docentes. οἷς ἐνὶ Φαβρικίου στίλβει νόος, ὅς ῥα τόθ’ ἥβην‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Fabricius merito quos eminet inter, ad artes‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ unter diesen (Lehrern) strahlt der Verstand des Fabricius, der damals die Jugend Magister Andreas Fabricius, Lehrer in Nordhausen, Herr Joannes Mylius und Herr Johannes Wagner, Lehrer in Ellrich Crit. (gr.)an ἔνι ? 118 φέρβεν ἐν εὐμαθίῃσι καθ’ ἕρκεα Νωρθυσιήων,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ educens, Augusta, tuam, Northusia, pubem,‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ unterwies in den Wissenschaften in den Stadtmauern von Nordhausen, 119 καὶ πινυτὸς Μύλιος καὶ κόσμιος Οὐαγνῆρος ,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒‒|‒◡ et solers Mylius VVAGNERUSque ore pudico.‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒‒ und der kluge Mylius und der brave Wagner; 120 αὐτὰρ ἔπειτα καὶ ἀλλοδαπῶν ἀν’ ἐδέθλια Μουσῶν.‒◡◡|‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ huius et auspiciis alias peregrinus ad oras‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ dann aber auch in den Wohnsitzen auswärtiger Musen. Crit. (gr.)ἑδέθλια ed.Sim. (gr.) ἐδέθλια Mουσῶν] cf. A.R. 4,630 (ἐ. Νυκτός) 121 D. Sigfridus Saccus Magdeburgi rector 1561. Poeseos initium. Παρθενόπης δ’ ἐπέβην μετανάστιος, ἔνθα με Σάκκος ‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ ibam: Parthenope sic me suscepit alendum‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Dann siedelte ich mich um und betrat Magdeburg, wo mich Sack Herr Siegfried Sack, Rektor in Magdeburg, 1561; Anfänge in der Dichtung 122 μείλιχος εὖ περιεῖπε σὺν ἐσθλοδαέσσι συνεργοῖς,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ in studiis, ubi me SACCUS sociique benigne‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ in seiner Freundlichkeit trefflich umhegte mit seinen wohlgelehrten Mitarbeitern Sim. (gr.) ἐσθλοδαέσσι] nl. 123 καὶ δάεν Αὐσονίης εὐηχέα ῥυθμὸν ἀοιδῆς.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ complexi Latium docuerunt texere carmen.‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒‒||‒◡◡|‒◡ und im wohlklingenden Rhythmus der lateinischen Dichtung unterwies. 124 παιδευτὴς τότε πρῶτον ἀγασσάμενος στίχον ἔργου‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ cuius miratus primordia culta magister‒‒|‒‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ Er bewunderte damals zuerst als mein Erzieher meine Verse und sagte 125 μουσοπόλου κλέος ἐσθλὸν ἐμῇ μαντεύσατο μολπῇ.‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Perge,puer“, dixit, „manet et te gloria vatis.“‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ meinem Gesang den edlen Ruhm eines Musenproduktes voraus.8 Sim. (lat.) perge, puer] = Nemes. ecl. 1,81 gloria vatis] = Mart. 10,103,3 Anm.:8Ein ähnlicher Preis Siegfried Sacks findet sich auch in dem kurz zuvor (1581) entstandenen Iter Lipsicum Rhodomans. Vgl. Rhod. It.Lips. 341‒354. [SW] 126 Susceptio in scholam Ile[r]feld(ensem) 1562. τόφρα δὲ κηδεμονῆος ἐμοὶ πιστὰ φρονέοντος‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ VVACCERI interea pro me pia cura laborans‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Dann eröffneten die verbalen Bitten des mir treu gewogenen Betreuers Aufnahme in der Schule von Ilfeld, 1562 127 Γρηγορίου στόμ’ ἀνοῖξε λιτήσιον εὔφρονα πομπὴν‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ effecit precibus, nobis ut clara paterent‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ „Gregor“ [Wakker] für mich eine wohlgemeinte Aussendung 128 εἰς Μουσῶν κλυτὸν ἄλσος, ὅ τ’ ἰλαδὸν ἀμφιπένονται‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ pascua Musarum, dulci quae in valle frequentant‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ in den berühmten Musenhain, den sie (die Musen) scharenweise umwalten Crit. (gr.)ὄ,τ’ ed. 129 Ἑρκυνίης ὑπ’ ὄρεσφιν ἐν Εἰλφέλδης δαπέδοισιν,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒◡ Ilfeldae, mons Hercyniae quam densus obumbrat,‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ am Fuße des Harzgebirges im Gebiet von Ilfeld, Crit. (lat.) mors ed. 130 ἣν δέκα που σταδίοισιν ἐμῆς ἀπεχώρισε πάτρης‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ cuius ad extremam tempe per florida calcem‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ welchen Ort die blühenden Schluchten am Fuße des baumreichen Waldes Sim. (lat.) tempe per florida] cf. Anth. Lat. 941,11 (florida Tempe) 131 τέμπεα τηλεθόωντα κατὰ σφυρὰ δενδράδος ὕλης.‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ bis quinis patriae stadiis mihi tecta recedunt.‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ um ungefähr zehn Stadien von meiner Heimat trennten. Sim. (gr.) τηλεθόωντα ... δενδράδος ὕλης] ~ Nonn. D. 3,252 (τεθηλότα δενδράδες ὗλαι) 132 M(agister) Michael Nea(n)der, collegii Ilefeld(ensis) Abbas et rector. ἔνθα τότ’ ἦν καὶ ἔτ’ ἐστὶ καὶ εἰς χρόνον ἄπλετον εἴη‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ hic erat, est et sit multos antistes in annos‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Dort war damals und ist immer noch und möge noch auf lange Zeit bleiben Magister Michael Neander, Abt und Rektor des Ilfelder Kollegiums p. 352 133 οὖρος κοινοβίου νεοθρέμμονος, ἔξοχος ἀνήρ,‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ coenobii, iuvenum coetum quod pascit, abundans‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ der Anführer des Klosters, welches junge Leute erzieht, ein herausragender Mann, Sim. (gr.) νεοθρέμμονος] nl. 134 βλύζων εὐφροσύνῃ τε θεουδείῃ τε Νέανδρος.‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒◡ ingenii cultu, vera et pietate NEander.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ überströmend von klugem Wissen und Frömmigkeit: Neander. 135 Mendicationis finis, 1562. δὴ τότε μοι γάνος ἦλθεν ὑπὸ φρένας, οἷον ἀέξει‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ laetabar veluti multum iactatus in alto ‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Da trat mir dann Freude tief ins Herz, wie sie ein Seemann nach gräßlichem Leiden Das Ende der bettelarmen Zeit, 1562 Sim. (lat.) multum iactatus in alto] ~ Verg. Aen. 1,3 (multum ille et terris iactatus et alto) 136 ναύτης αἰνὰ παθὼν, ὅτε νήνεμον ὅρμον ἱκάνῃ,‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ nauta maris pelago, cum portus tuta subintrat.‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ bei sich hegt, wenn er in einen windgeschützten Hafen gelangt,9 Anm.:9Zum Bild des ruhigen Hafens bei Rhodoman vgl. auch Rhod. Coc.Ion. 1,178f. (hier auch für Ilfeld); Rhod. Carst. 2,2; Rhod. Nupt.Cas. 9; Rhod. Par.Chytr. 98. [SW] 137 καὶ μακάρεσσιν ἔδοξα μετ’ οὐρανίοισιν ὁμιλεῖν.‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ coelituum mensis mihi visus adesse beatis.‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ und ich hatte den Eindruck, mit glückseligen Himmelsbewohnern zu verkehren. 138 ἄμφω γὰρ ψυχῆς καὶ σώματος εὗρον ὄνειαρ,‒‒|‒‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ nam qui mendico panem prius ore petebam‒‒|‒‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ Denn ich fand dort Erquickung sowohl für meine Seele als auch für meinen Körper, 139 αἰτίζων ἀκόλους τὸ παροίτερον, ἐξότε Μούσας ‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ a tenero ingressu studiorum ad prima iuventae‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ der ich zuvor immer um einzelne Bissen bat seit der Zeit, als die Musen 140 ἠσπασάμην μαλὰ παιδνὸς ἐπὶ χρόνον ἀγλαὸν ἥβης.‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ germina, quae mentemque alerent et corpus, habebam.‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ mir ans Herz wuchsen, in sehr kindlichem Alter, bis hin zur Zeit der strahlenden Jugend. 141 δῶκε δέ μοι τόσον ὄλβον Ἄναξ, ὅτε Μάξιμος ἥρως‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ quae sors me excepit, cum scandit Maximus heros‒‒|‒‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒‒ Solch gewaltigen Reichtum gab mir der Herrgott zu der Zeit, als der heldenhafte Maximilian 142 Γερμανῶν βουλαῖς ἐπὶ Καίσαρος εὖχος ἀέρθη.‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Teutonidum studiis ad Caesaris altus honores.‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ nach dem Ratschluss der Deutschen zur Kaiserwürde erhoben wurde.10 Anm.:10Thronbesteigung Maximilians II., 1564. 143 Studia Ilefeldae. αὐτίκα δ’ Ἑρκυνίδων προσπτύξατο κύδιμος ἑσμὸς‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ hic mox Hercynidum placide complectitur agmen,‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Sogleich aber zog mich der ruhmvolle Schwarm der Harzmusen an sich heran Ilfelder Studien 144 κυδῆναι δώροισί με παντοίοισι μενοινῶν,‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ divitiisque ornare suis me naviter ardent,‒◡◡|‒‒|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ und verlangte mich mit allerlei Geschenken zu ehren, 145 Poesis Graeca. εἴτε μοι Ἑλλήνων πινυτὸς λόγος εἴτε Λατίνων‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ seu placeat Graii sapientia sive Latini‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ mochte mir die kundige Rede der Griechen oder die der Lateiner Die griechische Dichtung 146 εἴτε καὶ Ἑβραίων θυμάρμενος. ἀλλὰ θεάων‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ sive etiam Hebraei sermonis. at una dearum‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ oder auch die der Hebräer am Herzen liegen. Aber eine einzige von den Göttinnen 147 κῆρ ἀμὸν μία θέλξε καὶ εἰς ἑὸν ἥρπασεν ἄντρον‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ occupat amplexus castumque abducit in antrum‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒◡ betörte mein Herz, zerrte mich als ihren privaten Diener in ihre Grotte Crit. (gr.)ἡσπασεν ed. : an ἔσπασεν ? 148 ὡς λάτριν οἰκίδιον καὶ Ἰωνίδος ἤθεα Μούσης‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ devinctumque sibi reddens me nectare Musae‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ und heftete mir die Idiome der jonischen Muse 149 σκῆψεν ὑπὸ πραπίδεσσιν. ὅσ[σ]ον δ’ ἀπὸ θέλκτρον ἀοιδῆς ‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ imbuit Ioniae. sed quas mea carmina doctis‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ tief in die Brust.11 Wieweit die von meinem Gesang ausgehende Betörung Crit. (gr.)σκέμψεν ed. : πέμψεν Lὅσσον ed.Sim. (gr.) θέλκτρον ἀοιδῆς] = A.R. 1,515 Anm.:11Die Inszenierung eines Ringens der drei Sprachen um Rhodoman mit dem Sieg der griechischen Göttin erinnert an das Paris-Urteil. [SW] 150 ἡμετέρης κνίζει πινυτόφρονος ἦτορ ἀκουστέω,‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ auribus illecebras pariant, non dicere promptum est.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ das Herz eines gelehrten Hörers rührt, 151 οὐ σαφές. ὅττι δ’ ἐπέων τερετίσμασι θυμὸν ἴηνα‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ saepius at nymphis quod venerit inde voluptas ‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ bleibt ungewiss. Aber es wird behauptet, dass ich den einheimischen Musen durch das Zwitschern meiner Lieder Sim. (lat.) inde voluptas] = Lucr. 4,1075 152 νύμφαις ἡμεδαπῇσι, φατίζεται, εἰ τόδ’ ἀληθές.‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ Hercyniis, memorant, si non palpantur, amici.‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ das Herz wärmte – wenn dies denn wahr ist. 153 D(omini) Neandri fida sedulitas in explicandis bonis autorib(us). σὴ χάρις, ἐσθλὲ Νέανδρε, τεὸν κλέος, εἴ τι λοχεύω‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ si pueris aliquid Graiis pario utile Musis‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ Dir ist es zu danken, edler Neander, Dein Ruhm ist es, Der treue Eifer des Herrn Neander bei der Auslegung guter Autoren Sim. (gr.) σὴ χάρις] 154 χρήσιμον ἠδὲ Θεῷ καταθύμιον Ἑλλάδι Μούσῃ.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ acceptumque Deo, tua laus est tota, Neander.‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ wenn ich mit meiner griechischen Muse etwas Nützliches und Gott Gefälliges gebäre.12 Anm.:12Zentraler Gedanke von Rhodomans Poetik. Vgl. Rhod. Arion 566 ; Rhod. Coc.Ion. 1,218; Rhod. Par.Chytr. 128f.; Rhod. Quint.praef. 251f.; Rhod. Luth.epist. 415‒422; Rhod. Goth. 20; Rhod. Asp. 51; Rhod. Tro.2 5. Siehe auch Goth. Rhod. 51f. [SW] 155 σῇς γὰρ ὑφ’ ἡγεσίῃσι καὶ οὐ βρίζουσι κελεύθοις‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ qui dum solicito clavum mihi corde gubernas,‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Denn unter Deiner Führung und schlaflosen Ermahnung (?) Crit. (gr.)κελεύθοις ed. : num κελευσμοῖς ? 156 γλώσσης ἐξεπέρησεν Ἀχαιΐδος ἄσπετον οἶδμα ‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ exigua immensum cymba confecimus aequor‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ hat mein Kahn im geschwinden Lauf von vier Jahren Sim. (gr.) ἄσπετον οἶδμα] de iunctura cf. AP 11,64,3 157 λέμβος ἐμὸς τετόρων ἐτέων κατ’ ἐΰδρομον ὁρμὴν‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ Graiugenum, quater in sese dum volvitur annus.‒◡◡|‒||◡◡|‒‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ die unsägliche Flut13 der griechischen Literatur durchlaufen, Sim. (lat.) in sese … volvitur annus] ~ Verg. georg. 2,402 (in se sua per vestigia v. a.)Anm.:13Über Luthers Erfurter Ausbildungsstation heißt es ähnlich: τέμνεν ἀπειρεσίης σοφίης βυθόν, ἵκετο δ’ ὅρμον / εὐπετέως· ζαθέης γὰρ ἐπέπνεεν οὖρος ἀρωγῆς. 158 καὶ κέλσας λιμένεσσιν ἐμοὶ γνωτούς τε φίλους τε‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ in portu excipiunt, socio et dignantur amore ‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ an verschiedenen Häfen angelegt und mir alle diejenigen zu Bekannten und guten Freunden Sim. (lat.) socio et dignantur amore] cf. Paul. Nol. carm. 19,374 (patrio d. a.) 159 θῆκεν, ὅσοι γραφίδεσσιν ἐν Ἑλλάδι πρῶτα φέρονται,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ auctores Graii scriptis ad sidera noti,‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ gemacht, die durch ihre Schriften in Griechenland die ersten Preise gewinnen: 160 Ἰλιάδος γενέτην, Ἄσκρης ναστῆρα παλαιῆς,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Iliados pater atque senex Ascraeus et inter‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ den Vater der Ilias [Homer], den Bewohner des alten Askra [Hesiod], Sim. (lat.) senex Ascraeus] cf. Stat. silv. 5,3,26 (Maeonium Ascraeumque senem) 161 βουκολικῶν μήστωρα καὶ ἵστορα φορβάδος ἄγρης‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ rex lyricos et, qui venatus versibus aptat,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ den Erfinder der Bukolik [Theokrit] und den Kenner der nährenden Jagd [Oppian] 162 καὶ λυρικὸν βασιλῆα καὶ ᾄσματα θέσκελα Νόννου ‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ et Siculus vates et grandis carmine Nonnus‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ und den König der Lyrik [Pindar] und den göttlichen Gesang des Nonnos 163 Γρηγορίου τ’ ἐπὶ τῷδε θεόφρονος, ἐννέα βίβλους‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ et sacra Gregorius pangens Musaeque diserti‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ und zudem denjenigen des gotterfüllten Gregor (von Nazianz), die neun Bücher 164 Ἡροδότου πλείους τε, δίχ’ ἑρμηνῆος ὁμιλεῖν‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ Herodoti pluresque alii, quos ore loquentes‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ Herodots und noch weitere – so dass ich mit ihnen ohne Dolmetscher verkehre 165 Cognitio et usus Graecae linguae. τῶν τε λόγους γραπτοῖσιν ὑφάσμασι μιμήσασθαι.‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒‒|‒‒ agnovi patrio versusque effingere Achivos‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒‒ und deren Sprechweise mit dem Gewebe meiner Schriften nachahme. Kenntnis und Übung in der griechischen Sprache Crit. (lat.)an proprio ? 166 πολλὰ γὰρ ἐνθάδ’ ὕφηνα μίτ〈ο〉ις εὐηχέσι Μουσέων,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ assuevi calamo; cui multa negocia feci,‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ Denn vieles habe ich hier gesponnen mit den wohltönenden Fäden der Musen, Crit. (gr.)μίτις ed. (item L.) 167 ὥς †μοι μίου† μήτειρα λόγους ἄσκησις ὀφέλλοι.‒‒|‒‒|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ cognitio ut crebro linguae mihi cresceret usu.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ damit mir nachahmende (?) Übung die Rede verbessere. Crit. (gr.)ὣς μοι μίου ed.; μοι μίου vel tantum μίου corruptum; num ὥς μοι νοῦ ?; μί〈τ〉ου L. metro invito; desideratur exercitatio mater studiorum vel sim. : ὥς μοι μιμήτειρα Lutz Lenz, recte ut vid. 168 Impedimentum studiorum a morte victrici oblatum, 1563. ἡνίκα δ’ ἐν μέσσῳ πελάγει τρέχον, ἥρπασε πότμος‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ iam medius mihi cursus erat, cum sustulit atra‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Als ich mich auf meinem Lauf mitten durch dieses Meer befand, raubte das Schicksal Behinderung der Studien, verursacht durch den Tod des Stiefvaters, 1563 169 μητρυιόν, τῷ φίλτρα γαμήλια κίρνατο μήτηρ‒‒|‒||‒|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ matris Parca virum, cui cari a morte parentis‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒◡ meinen Stiefvater, mit welchem meine Mutter eheliche Liebe angeknüpft hatte, p. 353 170 δηρὸν ἄνανδρος ἐοῦσα φίλου μετὰ λέκτρα τοκῆος.‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ sola diu thalami tandem se foedere iunxit.‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ nachdem sie lange ohne Mann gelebt hatte nach der Ehe mit meinem lieben Vater Sim. (lat.) thalami … foedere iunxit] ~ Ov. met. 7,403 (th. quoque f. iungit) 171 τῆμος δ’ ἐκ μύστεω πολιοκροτάφου τὸν ἔθηκεν‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ hunc, vici ut fuerat per bis tria lustra sacerdos,‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ Damals sorgte die böse Gemütsstimmung der Landbewohner dafür, dass Crit. (gr.)πολυοκροτάφου ed.τὶν ed.Sim. (gr.) πολιοκροτάφου] de adiectivo cf. Hom. Il. 8,518; Hes. Op. 181 172 ἀγροίκων κακὸν οἶμα νεωκόρον ὀψὲ γενέσθαι.‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ ruricolae aedituum fecit dementia plebis.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ dieser von einem grauhaarigen Priester schließlich zu einem Küster gemacht wurde. 173 οἰχομένου δ’ ἄρ’ ἐγὼ μετιὼν πόνον, οἷς λίπε, κούροις‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ officium functi subiens alimenta pusillis‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ Nach seinem Tode ging ich seiner Arbeit nach; so verschaffte ich den Söhnen, die er hinterließ, 174 ἀρνύμενος βίοτον καὶ μητέρι θρέπτ’ ἀπέτινον,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ emerui natis, matri et pia debita solvi,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ ihren Lebensunterhalt und zahlte zugleich auch meiner Mutter den Lohn für meine Aufzucht, Crit. (gr.)θρέπτα pro θρέπτρα dubium sec. LSJ s.v., sed cf. Q.S. 11,89 175 ἐστέπερ οἱ θρεπτῆρα γάμος τρίτον ἄλλον ὄπασσε.‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ donec ei reddunt connubia tertia victum.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ bis ihr schließlich eine neue Ehe einen dritten weiteren Ernährer verschaffte. Crit. (gr.)num τρίτος ? cf. Lat. 176 τίνω δ’ εἰσέτι νῦν, τίσω δ’ εἰς ἔσχατον ἦμαρ.‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ nunc etiam solvo solvamque ad funeris horam.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒◡ Ich zahle ihr aber immer noch, und ich werde ihr bis zu ihrem letzten Tag zahlen. Sim. (gr.) ἔσχατον ἦμαρ] = Orac.Sib. 8,91,91 .311 Sim. (lat.) funeris horam] = Prop. 2,27,1 177 οὐδὲ λόγων σπούδασμα τέως λίπον, αὐτὰρ ἐναλλὰξ‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ interea studiis operans, quantum ille sinebat‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Und auch meine wissenschaftliche Bemühung gab ich zu dieser Zeit nicht auf, sondern ich kehrte wechselweise 178 ἔμμαθον Εἰλφέλδην μετανεύμενος, 〈ὅσσ’〉 ἐδυνήθην.‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ me labor, Ilfeldae vagus ad pia castra recurri.‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ nach Ilfeld zurück und lernte dort, soviel ich vermochte. Crit. (gr.)an 〈ὡς〉 ? 179 Amici Ilefeldae acquisiti. ἣ καί μοι τόδ’ ὄνειαρ ἐνείκατο· καὶ γὰρ ἐν αὐτῇ‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ quae tulit hunc etiam nobis largissima fructum,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Ilfeld brachte mir auch folgenden Gewinn ein: Denn dort verband Die in Ilfeld gewonnenen Freunde 180 Μουσέων ξυνὸς ἄεθλος ἐμοὶ φίλον ἑσμὸν ἑταίρων ‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ iunxerit ut multos arcto mihi foedere; et illos‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ der gemeinsame Wettkampf um die Musen mit mir eine gewogene Schar von Freunden.14 Sim. (gr.) ἑσμὸν ἑταίρων] de clausula cf. Nonn. Par.Ev.Jo. 2,68 ; 4,32 ; 6,46 et al. Anm.:14Zum regen Austausch mit seinen Ilfelder Kommilitonen vgl. auch Rhod. Mau. 53‒58. [SW] 181 ἥρμοσε. τῶν δὲ λέλογχεν ὁ Φιγκελθούσιος ἄκρα,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒◡ prima tenet doctus mihi Fincelthusius inter‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒◡ Unter diesen nahm Finkelthaus die Spitzenposition ein; 182 παντοδαποὶ δ’ ἐπὶ τῷδε λόγων σπόρον ἔνθα καὶ ἔνθα‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ ex variis missos terris, qui munera spargunt‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ neben ihm verteilten aber Leute aus allen möglichen Gegenden die Saat ihrer Kenntnisse 183 δασσάμενοι κατὰ γαῖαν ἀγήνορα Τευτονιδάων‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ doctrinae loca per varia in Germanide terra,‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ überall im Land der heroischen Deutschen, 184 Εἰφέλδης προιόντες, ἅτ’ ἐκ σίμβλοιο μέλισσαι‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ quos ut mellificis volucres emittit ab antris‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ von Ilfeld ausschwärmend, wie Bienen aus einem Bienenstock Sim. (lat.) mellificis] cf. Colum. 9,8,7; Coripp. Ioh. 6,339 185 Δαρδανίου 〈θ’〉 ἵππου λαγόνων ἡρώϊος ἑσμός.‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ duratei vel equi partum schola docta Neandri.‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ und der Heroenschwarm aus der Seite des trojanischen Pferdes.15 Crit. (gr.)θ’ (cf. Lat. vel) om. ed.Crit. (lat.) duratei ed. in corrigendis : Durati ed.Sim. (lat.) duratei … equi] cf. Lucr. 1,476sq. Anm.:15Den Vergleich zwischen der Ilfelder Schule und dem trojanischen Pferd (sowie einem Bienenstock) verwendet Rhodoman häufiger in seinen Dichtungen. Vgl. Rhod. Ilf.Herc. 281‒286; Rhod. Hym.Schol. 594‒604; Dacian. 41‒48. Siehe dazu auch Gärtner 2017, 112‒115. 186 Susceptio paedagogiae in aula prima, 1567. ἠλέκτωρ δ’ ἐνιαυτὸν ἀοίδιμον ἀμφεκύλινδε,‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ aetherius subiti iam temporis arbiter annum‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ Der (himmlische) Fürst ließ gerade das vielbesungene Jahr umlaufen, Übernahme der (Prinzen)erziehung am Hofe, erstmals 1567 187 Γερμανῶν ᾧ κοινὸς Ἄρης ἀλάπαξε δαφοινῶν‒‒|‒||‒|‒◡||◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ vertebat celebrem, Gothicam quo diruit arcem‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ in welchem der gemeinsame Kriegsgott der Deutschen ohne blutiges Morden 188 νόσφι φόνων κρατερὸν Θυριγγίδος εἷλαρ ἀρούρης.‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Teutonicus captam sine multo sanguine Mavors.‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒‒||‒◡◡|‒‒ die starke Festung des thüringischen Landes vernichtete.16 Sim. (lat.) sine multo sanguine Mavors] ~ Sil. 13,37 (sine s. M.)Anm.:16Zerstörung Gothas durch kaiserliche Truppen unter Kurfürst August von Sachsen, 1567. 189 καὶ τότε μ’ ἱππήων τις ἑῶν ἰθύντορα παίδων‒◡◡|‒‒|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ tunc me doctorem natis praefecit equestri‒‒|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Und genau zu dieser Zeit berief mich einer der Ritter als Erzieher seiner Kinder 190 εἰς αὐλὴν ἐκάλεσσε καὶ ἐλπίδα φαῖνε μελιχρὴν‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ nobilitate potens. hanc spes Academica in aulam‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ an den Hof und ließ mir die honigsüße Hoffnung aufscheinen, Sim. (lat.) nobilitate potens] = Ov. met. 13,22 191 αὐτίκα μοι σπουδῆς Ἀκαδημίδος ὅρμον ἀνοίξειν,‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ traxerat, egregium studiis imponere finem ‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ mir sogleich den Hafen des akademischen Studiums zu öffnen – Sim. (lat.) imponere finem] = Calp. ecl. 6,93 ; Lucan. 8,785 ; Claud. 5,192 192 Secunda, 1568. Μοίραις δ’ ἄλλα δόκησε. περιπλομένου δ’ ἐνιαυτοῦ ‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ dum cupio. fato via sed diversa placebat.‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ die Moiren fassten jedoch andere Beschlüsse.Nach Ablauf eines Jahres Zweite (Prinzenerziehung), 1568 Sim. (gr.) περιπλομένου δ’ ἐνιαυτοῦ] = Hom. Od. 11,248 193 ταῖς αὐταῖς μ’ ἀνέθελγον ὑποσχεσίῃσιν, ἱκέσθαι‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ annus vix ierat, claras in principis aedes‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ betörte ich mich wieder mit denselben Versprechungen, an irgendeinen Crit. (gr.)ἀνέθελγον sc. ἐγώ an sc. ἵππηες ? 194 εἴς τινα λαμπροτέρην γαίης Σαξωνίδος αὐλὴν,‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Saxonici cum me promisso illexit eodem‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒◡ glänzenderen Hof im sächsischen Land zu gelangen, Crit. (lat.) illexit sc. spes Academica 195 ἀρχοὺς κουροτέρους παιδευέμεν. οὐδέ μοι αὕτως‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ informare duces iussum. sed vota cadebant‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ um dort heranwachsende Fürsten zu erziehen, und ebensowenig Crit. (gr.)αὕτως usitatum in codd. pro αὔτως, cf. LSJ s.v. 196 μακρὸν πλειοτέροιο λόγου κραιαίνετ’ ἐέλδωρ.‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ irrita, et optati cursus via clausa manebat.‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ erfüllte sich für mich der langdauernde bedeutungsvollere [?] Wunsch.17 Sim. (gr.) κραιαίνετ’ ἐέλδωρ] cf. Hom. Il. 1,41 (κρήηνον ἐέλδωρ) et al.Anm.:17Zu Rhodomans Zeit am Hofe Ottos II. von Braunschweig-Harburg siehe vor allem Rhod. Mau. und Rhod. Carm. 2. [SW] 197 Matrimonium 1570. ἤδη δ’ ἐν περάτεσσιν ὁ δεύτερος ἦν ἐνιαυτός,‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ iam duo transibant revolutis mensibus anni,‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒‒||‒◡◡|‒‒ Schon war das zweite Jahr an seinem Ende, Eheschließung 1570 Sim. (lat.) revolutis mensibus anni] = Ven. Fort. carm. 6,9,13 198 ᾧ καιρῷ Κύπρου Νικώσιον ἄστυ δάμασσε‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ cum Geticus domuit Nicosia tecta tyrannus‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ in welchem Zeitabschnitt der Türke die Hauptstadt Nikosia von Zypern eroberte 199 Τοῦρκος ἐπειγόμενος νῆσον τάχα πᾶσαν ἑλέσθαι·‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ mox omnem rigido domiturus robore Cyprum:‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒‒||‒◡◡|‒◡ in seinem Bemühen, die Insel bald vollständig einzunehmen:18 Anm.:18Die Eroberung von Nikosia auf Zypern durch die Osmanen, 1570. 200 δὴ τότε Κύπριδος υἱὸς ἐὼν φυγάς, οἷον ἐῴκει,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ tunc Cypriae puer ille deae regione fugatus,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ Da kam dann der Sohn Aphrodites [Eros], der flüchtig war, wie es schien, Crit. (gr.)ἡὸς ed. 201 ἐξ ἐρατῆς νήσου κατ’ ἐμὸν κέαρ ἔμπυρος ἦλθε‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ ut reor, assueta nostro se in pectore condit‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ von seiner geliebten Insel [Zypern] geradewegs in mein Herz mit seiner feurigen Kraft 202 καὶ τόδ’ ἑοῖς βελέεσσιν ἐρωτοτόκοισι δάμασσεν,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ igneus et captum sua sub iuga flammea ducit‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ und bezwang dieses mit seinen Liebe hervorrufenden Pfeilen. Sim. (gr.) ἐρωτοτόκοισι] cf. Musae. 159 (μύθοις); Nonn. D. 4,129 (προσώπου); Procl. H. 2,13 (Κυθερείης) 203 ἀντὶ δὲ μαψιδίης πόρεν ἐλπίδος εὔφρονα νύμφην.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ et pro spe vana certum mihi spondet amorem ‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ Anstelle einer nichtigen Hoffnung gab er mir eine liebevoll zugetane Braut, Sim. (lat.) certum mihi spondet amorem] ~ Prop. 2,29,19 (iam certos spondet amores) 204 συζυγίην δ’ Ὑμέναιος ἐπήρατον εὐθὺ τέλεσσεν.‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ nymphae, quam lecto divus mihi taedifer infert.‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ und der Hochzeitsgott Hymenaios brachte die ersehnte Verbindung sogleich zum Abschluss.19 Sim. (lat.) taedifer] cf. Ov. epist. 2,42; fast. 3,786 Anm.:19Details zu der Hochzeit kann man einem Einladungsbrief Rhodomans an Joachim Westphal entnehmen. [SW] 205 Soboles. ἡ δέ μοι εὔστοργον καὶ ὁμόφρονα νωλεμὲς εὐνὴν‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ quae nunc in studiis mecum concordibus evum‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ Und diese Frau umsorgte mein Ehebett unablässig in Liebe und Eintracht Nachwuchs p. 354 206 ἀντιόωσα γάμου βλαστήματα τρισσὰ λόχευσεν.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ exigit et triplici me fecit prole parentem.‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ und brachte drei Früchte unserer Ehe zur Welt. Crit. (gr.)τρισσὰ ed. in corrigendis : τριδὰ ed.Sim. (lat.) me fecit prole parentem] ~ Verg. Aen. 1,75 (pulchra faciat te p. p.) 207 ἐν μακάρεσσι θύγατρε, βίον δ’ ἔτι κοῦρος ἀέξει‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ in coelo natae vivunt, sed natus in annum‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Die beiden Töchter sind schon bei den Seligen; sein Leben fristet noch der Knabe: 208 τηλύγετος δεκέτη, Μοῦσαι δέ μιν ἀσπάζονται.‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒‒|‒‒ nunc surgit decimum, Musae cui basia figunt.‒‒|‒◡◡|‒‒|‒‒|‒◡◡|‒‒ Der einzigartig Geliebte ist im zehnten Jahr, und die Musen lieben ihn.20 Sim. (gr.) ἀσπάζονται] haec clausula apud veteres non legiturSim. (lat.) basia figunt] = Cypr. Gall. exod. 234 Anm.:20In der Tat ist Rhodomans Sohn Nikolaus auch als neulateinischer Dichter hervorgetreten. [SW] 209 Studia Rostochii et promotio. ἀλλ’ οὐδ’ ὣς νεόνυμφος ἐὼν χαίρειν ἐκέλευσα‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ nec tamen a studiis, captus quibus ante tenebar,‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ Aber auch trotzdem, obwohl ich jungverheiratet war, ließ ich mein Bemühen Studien in Rostock und Abschluss des Studiums Crit. (gr.)νεόνυμφος ed. in corrigendis : νεόνυφος ed. 210 εὐμαθέων μελέτημα λόγων θυμηδὲς ἀπ’ ἀρχῆς,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ blanda sui mentem coniux avertit amore,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ um die wissenschaftliche Bildung nicht fahren, welches mir von Anfang an Freude bereitete, 211 ἀλλ’ ἰδίοις μεμαὼς δαπανήμασιν ἐς κλυτὰ Μουσέων ‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ sumptibus at propriis Musarum accessimus arces‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒‒|‒◡◡|‒‒ sondern ich ging voller Begehren auf eigene Kosten zu den berühmten Übungsplätzen 212 ἤϊα Ῥοστοχίδων γυμνάσματα, τῶν με βραβευταὶ‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Rostochium, quarum mystae, qui praemia dignis‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ der Rostocker Musen, deren Schiedsrichter mich Crit. (lat.)an Rostochi 〈d〉 um ? cf. Graec. 213 εὐμαθίης στεφάνοισιν ἀριπρεπέεσσιν ἔρεψαν,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒◡ dispensant famulis, viridi mea tempora lauro ‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ mit den herausragenden Kränzen der Gelehrsamkeit auszeichneten, Sim. (lat.)v. 213sq.: viridi mea tempora lauro / cinxerunt] ~ Verg. Aen. 5,539 ( cingit viridanti tempora lauro) 214 ὡς Πέμπτη βιοτῆτος Ὀλυμπιὰς ἐξετελέσθη.‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ cinxerunt, vitae quinquennia quinque gerentem.‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ sobald die fünfte Olympiade meiner Lebenszeit vollendet war.21 Crit. (lat.) gerentem ed.: an gerentis ?Anm.:21Rhodoman erwarb in Rostock nach kurzer Zeit den Magistertitel. Vgl. dazu auch Rhod. Carm. 2,53‒62. Siehe auch die Rostocker Matrikel [17.08.2022]. [SW] 215 Professorum Rost(ochiensium) beneficia. ἔνθα μ’ ἐπιστήμης πολυειδέος ὄμμα Χυτραῖος ‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ hic me lux omnis doctrinae clara Chytraeus‒‒|‒||‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ Dort schätzte mich über die Maßen das Kleinod vielfältiger Wissenschaftsdisziplinen, Chytraeus, Die Wohltaten der Rostocker Professoren 216 δαιμονίως ἀγάπησε, πατὴρ δ’ ὡς ἤπιος ἦεν,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒‒||‒◡◡|‒◡ mirifico fovit studio, bonitate parentem‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ und er war mild wie ein Vater zu mir;22 Sim. (gr.) πατὴρ δ’ ὡς ἤπιος ἦεν] = Hom. Od. 2,47,47 .234 et al. (de Ulixe)Anm.:22Die freundschaftliche Beziehung zu David Chytraeus dokumentiert sich in mehreren Gedichten und Briefen. [SW] 217 ἄλλοι δ’ αὖ μετὰ τόν γε, θεηγόρος ἔξοχα Σίμων ‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ eximia referens, vestigia et ista secuti‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ andere aber nächst diesem erwiesen mir freundlicherweise in meinem Elend viele wertvolle Verdienste, besonders der Theologe Simon, 218 οὔνομ’ ἔχων Παύλοιο, νόμων ἐριούνιος Ἑρμῆς‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ magnus praeco Dei SIMON cognomine PAULI,‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ der den Beinamen Pauli trägt, der dem Hermes gleiche Rechtsexperte 219 Παγκλόβιος, πινυτός τε Λατινίδος ἔργον ἀοιδῆς‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ PANCLOBIUS iuris doctor Latiique Chytraeus ‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ Pancklow, der in Sachen des lateinischen Gesangs kundige 220 Χυτραῖος Ναθάν, Κασσήλιος Ἑλλάδι πυκνὸς‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ carminis arte potens, CASSELIUS abdita Graiae‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Nathan Chytraeus, Caselius,23 der reiches Wissen hat in griechischer Sim. (lat.) arte potens] cf. Ov. ars 3,258; Prud. c. Symm. 2,645 Anm.:23In der Rostocker Zeit entstand ein griechisches Epithalamion für Caselius (Rhod. Nupt.Cas.). Der freundschaftliche Kontakt bleibt bis zu Rhodomans Tod bestehen. Vgl. Rhod. Id.Cas. (Geburtstagsgedicht von 1602); Zam. (Preisgedicht auf den verstorbenen Jan Zamoyski im Auftrag von Caselius; 1606). [SW] 221 εὐμαθίῃ, λιγ〈υρ〉οῦ τε Ποσήλιος υἱὸς Ὁμήρου,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ edoctus Musae, POSSELIUS alter Homerus ‒‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ Gelehrsamkeit, und Possel,24 der Sohn des helltönenden Homer, Crit. (gr.)λιγοῦ ed.ἡὸς ed.ὣς possisSim. (lat.) alter Homerus] = Hor. epist. 2,1,50 (de Ennio poeta)Anm.:24Zur Beziehung zu Johannes Posselius vgl. auch Rhod. Poss. (Trauergedicht auf Heinrich Posselius von 1604). [SW] 222 Βρουκαῖός τε δαεὶς φυσικῆς νόμον, ἠδὲ καὶ ἄλλοι‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ et qui BRUCAEUS physices mysteria novit‒‒|‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ und Brucaeus, der die Gesetze der Physik kennt, und auch viele andere Crit. (gr.)νόμων ed. 223 πολλὰ δυηπαθέοντι φιλόφρονες ἄρμενα ῥέξαν.‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ ac plures, quorum duris mihi cognita rebus‒‒|‒||‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ erwiesen mir, der ich viel Schmerz erlitt, wohlwollend Gutes. Sim. (lat.) mihi cognita rebus] = Claud. Stil cos. 2,293 (nullis m. c. r.) 224 Τῷ σφίσιν εὐμενίης χάριν οὐ λείπουσαν ὀφείλω.‒◡◡|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ est pietas, grato quos pectore semper honoro.‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Daher schulde ich ihnen niemals versiegenden Dank für ihr Wohlwollen. 225 Gubernatio scholae Sverinensis 1571. τῶν δ’ ὑπὸ φραδμοσύνῃσι καὶ εὐκαίροισιν ἀρωγαῖς‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ hi studiis fecere suis, ut munera pubis‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Auf deren Weisungen hin und mit ihrer Hilfe zum rechten Zeitpunkt Die Leitung der Schule von Schwerin, 1571 226 Σφαιρίνης λογίοις 〈καὶ〉 γράμμασι τέκνα νομεύειν‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ formandae Sphaerina meo committeret ori‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ wurde ich ausgesucht, die Kinder von Schwerin in Literatur und Elementargrammatik zu unterweisen, Crit. (gr.)λογίοις γράμμασι ed. 227 ἔκκριτος ἦν λυκάβαντι, Γεώργιον ᾧ μόρος εἷλε‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ prae multis anno, tulerat qui fata Georgo ‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ in dem Jahr, in welchem der Tod den Georg Fabricius 228 Φαβρίκιον, σοφίης μελέτην ὃς πολλὸν ὄνησεν.‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ Fabricio, studiis studio qui profuit acri.‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ ergriff, der die Bemühungen um die Bildung sehr förderte. 229 Vocatio Luneburgum ad munus gymnasiarchae 1572. ἄρτι δὲ παμπληθῶν μερόπων φόνον ἀπροτίοπτον‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ iamque in Celtarum muris (proh dira relatu!)‒‒|‒‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ Gerade hatte die Rachegöttin den unvorhersehbaren Mord an zahllosen Menschen Berufung nach Lüneburg auf das Amt des Gymnasialrektors, 1572 Sim. (lat.) dira relatu] = Prud. apoth. 1 230 Κελτέων φοιταλέοισιν ἐν ἕρκεσι τεῦξεν Ἐριννύς,‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ innumeras hominum caedes patrarat Erinnys,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ in den vom Wahnsinn rasenden Umzäunungen der Kelten [Franzosen] angerichtet,25 Crit. (gr.)φοιταλέοισιν ed. in corrigendis : φοιταλέοισι ed.Crit. (lat.) patrarat ed. in corrigendis : patiarat ed.Anm.:25Bartholomäusnacht, 23./24. August 1572. 231 ὃν καὶ παμφαίνοντες ἐπωδύροντο κομῆται‒‒|‒‒|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ quos etiam tristes luxere sub axe cometae,‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ welches Morden auch die brennenden Kometen beklagten, Crit. (gr.)ἐπωδύροντο ed. in corrigendis : ἐποδύροντο ed. : ἐπωδύραντο L. coll. AP 7,10,7 232 ἀντὶ γόου λιβάδων θαλερὸν σπινθῆρα χέοντες,‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ pro lacrymis crispans dum spargitur aethere fulgor:‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ anstelle von Tränen der Trauer hervorquellende Funken vergießend:26 Sim. (lat.) aethere fulgor] = Verg. Aen. 8,524 Anm.:26Die auf dieses Ereignis hin ausgedeutete (von Tycho Brahe beobachtete) Supernova von 1572. 233 ἡνίκα γυμνασίαρχον ἑῶν μ’ εἰσπέμψατο κούρων‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ gymnasii tunc sceptra sui mihi tradit ad amnem‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Als die Stadt der Mondgöttin Selene, die man Lüneburg nennt, 234 ἄστυ Σεληναῖον, Λυνόπυργονκικλήσκουσιν,‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒|‒◡ urbs posita Albovium, lunae quam nomine signant.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ mich als Gymnasialrektor ihrer Knaben zu sich holte, Sim. (lat.) nomine signant] = Aetna 532 235 Patroni, M(agister) Thomas Mauerus ecclesiastes Lunaeburg(i) ad s(anctum) Michaelem M(agister) Theobal(dus) Grymmer a secretis episcopo Lube(ccensi) et Verdensi abbatique Lunaeburg(ensi). εὐμενετῶν βουλαῖς, ἐνὶ τοῖς Μαυῆρος ἄριστος,‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ hic quoque solicitis multum debemus amicis:‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ auf den Rat wohlwollender Freunde von mir, unter denen der treffliche Mauer war,27 Seine (Rhodomans) Patrone, Magister Thomas Mauer, Kirchenvertreter in Lüneburg in Sankt Michael, und Magister Theobald Grymmer, Sekretär des Bischofs von Lübeck und Verden sowie Abtes von Lüneburg Anm.:27Zu Mauer vgl. Rhod. Mau. und Rhod. Ep.Mau. 236 θευλογίης κῆρυξ ἀγαθός, Μουσουργὸς ἀγαυός,‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ et, Mauere, tibi, mystes bonus ac bonus auctor‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ der herausragende Verkünder der Theologie, der stolze Musenarbeiter, 237 καὶ πινυτὸς Γρυμμῆρος, ἐῢς τεθμῶν ἀγορητής.‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ carminis, et, Grymmere, tibi, legum optime rhetor.‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ und der verständige Grymmer, der herausragende Gesetzesredner. 238 Scholae conditio. ἐνθάδε νῦν δεκέτηρον ἄγω χρόνον, οὐχὶ μαθητῶν‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ hic duo lustra mihi currunt; nec me agmine reddunt‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ Hier verbringe ich nun eine Zeit von bereits zehn Jahren, nicht etwa mich der gewaltigen Menge Die Situation der Schule Crit. (lat.)v. 238sq.: agmine …/ discipuli : num agmina …/ discipulum ? 239 πληθύϊ γαυριόων, τῶν πλείονες εἶεν ἀεργοί.‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ discipuli inflatum, quorum pars maxima segnis.‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒◡ von Schülern erfreuend, deren Mehrzahl untätig ist. Crit. (gr.)an πλείονές εἰσιν ? 240 ἄρκιον, εἰ παῦροι δισσῆς εἰδήμονες αὐδῆς‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ si schola nostra ferat paucos, fundamina verbi‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Es reicht aber, wenn einige wenige, kundig beider Sprachen, 241 τεχνῶν τ’ οὐκ ἀδαεῖς, λογικῶν καὶ πρῶτα φέροντες‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ coelestis qui prima sciant logicasque per artes‒‒|‒||‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ der Künste nicht unwissend, erste Preise in den Wissenschaften davontragend, Crit. (gr.)τεχνῶντ’ ed. p. 355 242 οὐρανίης διδαχῆς παιδεύματα πρὸς βίον ἀνδρῶν‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ educti norint geminas exponere linguas‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ die Unterweisung in der himmlischen Lehre als eine Gott erfreuende Frucht 243 γυμνασίου παρ’ ἐμοῦ θεοτερπέα καρπὸν ἄγωσι.‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ communem ad fructum, satis est; nihil amplius optem.‒‒|‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ von meinem Gymnasium ins Leben der Menschen tragen. Sim. (gr.) θεοτερπέα] cf. AP 9,197,5 (Marin.Neap.)Sim. (lat.) satis est; nihil amplius optem] ~ Hor. epist. 1,2,46 (quod satis est cui contingit, nihil amplius optet) 244 πλούτου δ’ οὐ ῥόον οἶδα. τὸ δ’ ἄσμενον, εἰ βιοτεύω‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ at nec divitias novi: mihi sufficit unum,‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒◡ Ich kenne keinen Strom von Reichtum: Das genügt mir, wenn ich mein Leben friste Crit. (gr.)ἄσμενον ed. : num ἄρμενον ?Sim. (lat.) sufficit unum] cf. eadem sede Ov. met. 8,833 (non s. uni) et al. 245 οὔτε περισσεύων πολλῶν ἄγαν οὔτε χατίζων.‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ si nec multa mihi desint nec multa supersint,‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ weder im Überfluss allzu vieler Dinge noch im Mangel. Crit. (gr.)περισσεύων : περεσσεύων ed. in corrigendis : περιδεύων ed. 246 ὑμνῶ δ’ εὐμενέοντι Θεῷ χάριν, ὅττι καθ’ ἕδρην‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ et grates superis canto, quod sede quieta ‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ Ich singe aber dem wohlmeindenden Gott meinen Dank, dass er mir in einer ehrenvollen Crit. (gr.)ὅττι ed. in corrigendis : ὅτι ed.κατ’ ed.Sim. (lat.) sede quieta] cf. eadem sede Lucr. 3,18 (sedesque quietae) 247 σεμνὴν ἡσυχίην τε βιοσσόον ἄρτον ὀπάζει,‒‒|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ ac culta praestant alimenta accommoda vitae,‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒‒|‒◡◡|‒‒ und friedlichen Position das Brot zum Erhalt meines Lebens darreicht, Crit. (gr.)ὑσυχίην ed.Sim. (gr.) βιοσσόον] cf. Nonn. D. 33,109; 41,333 et al. Sim. (lat.) accommoda vitae] = Cypr. Gall. exod. 565 ; deut. 55 ; vid. etiam Rhod. Coc.Ion. 1, 218; Rhod. Asp. 115 248 εὐχόμενος καὶ ἔπειτα βιωφελὲς ὄργανον εἶναι.‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ optans, ut vitae quoque sim vas utile deinceps.‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒‒ und bete darum, auch in Zukunft ein für das (Gemeinschafts)leben nützliches Werkzeug zu sein. Sim. (gr.) βιωφελές] cf. e.g. [Luc.] Am. 51; Isid.Pel. epp. 2,36 (βιωφελῆ … ὄργανα) 249 Epilogus summarius. ἡμετέρης ὅδε σοι ζωῆς δρόμος, οὗ δέχετ’ ἀρχὴν‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ haec vitae tibi summa meae, quam protinus ortam‒‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Dies war, wie Du siehst, der Lauf meines Lebens, dessen Beginn Zusammenfassender Epilog Sim. (lat.) haec vitae tibi summa meae] cf. Hor. carm. 1,4,15 (vitae summa brevis) 250 μερμηρῶν σάλος αἰνός. Ὁμοφροσύνη γὰρ ἅμ’ ἐσθλῷ‒‒|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡|‒◡◡|‒‒ fluctus excepere graves. Concordia ad astra‒‒|‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ von einer gräßlichen Flut von Sorgen überschüttet wurde. Denn die Eintracht wich zusammen mit dem edlen 251 ᾤχετο Λουθήρῳ γαίης ἄπο, καὶ τάχ’ ὀρίνθη‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Luthero functo comes iverat, inde ciebat‒‒|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ Luther von der Erde, und sogleich erhob sich Crit. (gr.)ἄπω ed. 252 Δῆρις ἀνηκέστων πολέμων ἱερεῦσι καὶ ἀρχοῖς.‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ mystis et ducibus longum Discordia bellum.‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ ein Streit in der Gestalt von unheilbaren Kriegen bei Priestern und Fürsten. 253 δαίμων δ’, ὡς ὁράᾳς, δυσπαίπαλος, ὃς μεμαῶτα‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ utque vides, fortuna gravis nos urget, ad arcem‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Ein ungünstiger Dämon war es,28 wie Du siehst, der mich bei meinem Ansinnen, Crit. (gr.)ὁράας ed.Sim. (gr.) δυσπαίπαλος] cf. Nic. Th. 145 (Ὄθρυς); Opp. H. 2,369 (λάχνη) et al.Anm.:28Vgl. auch Rhod. Coc.Ion. 1,20f. und Rhod. Asp. 81f. [SW] 254 εἰς κορυφὴν ἀρετῆς ἀναβαινέμεν ἂψ στυφέλιξε,‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ virtutis cupide quae nos repressit euntes,‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒‒ zum Gipfel der Tugend29 emporzusteigen, wieder zurückstieß, Anm.:29Zum Motiv des Bergs der Tugend siehe auch Rhod. Protr. 136‒142; Il.parv.Quint. 5,19. 255 μικρὸν ἐπαυρόμενόν περ, ὅσον παίδεσσιν ὀνητόν,‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒||‒|‒◡◡|‒◡ unde tamen retuli, quantum tenerae utile turbae,‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒‒ obwohl ich ein klein wenig davon erhaschen konnte, in welchem Maße sich denn auch Nutzen für die Kinder (meine Schüler) ergab; 256 οἷς κεν ἐϋφροσύνης τεκμήρια πλείον’ ἐφάνθη,‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ quis etiam plures industria nostra probaret‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ diesen (Schülern) hätte sich noch ein höheres Maß an kluger Weisheit (meinerseits) dargeboten, 257 εἰ μὴ ὑπαντιάσειε θεήλατος αἶσα μενοιναῖς.‒◡◡|‒◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ ingenii fructus, nisi sors obsisteret actis.‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ wenn nicht ein von Gott getriebenes Unglück meinen Absichten in den Weg getreten wäre. 258 Gratiarum actio pro duplici Dei beneficio in vita. ἀλλὰ Θεῷ χάριν οἶδα καὶ ἔμπεδον αἰὲν ἀείσω‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ sed tamen aeternas duplici pro munere grates,‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Aber ich weiß Gott Dank und werde diesen in meinem Gesang unablässig bekunden Danksagung für die doppelte Wohltat Gottes in seinem (Rhodomans) Leben 259 εἵνεκεν εὐτυχίης δισσῆς, βίον ᾗ μακαρίζει,‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ quo beat hanc vitam, clementi debeo Christo:‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒‒ wegen seiner zweifachen Wohltat, mit welcher er mein Leben segnet, 260 ὅττι με Γερμανῶν ἐξ αἵματος ὦρσεν ἀγαυοῦ ‒◡◡|‒‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ quod me Teutonidum clara de gente creavit ‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡|‒◡ weil er mich aus dem erhabenen Blut der Deutschen entstehen ließ Sim. (gr.) ἐξ αἵματος ὦρσεν ἀγαυοῦ] cf. Q.S. 1,195; 10,41 (ἀφ’ αἵματός εἰμεν ἀγαυοῦ)Sim. (lat.) gente creavit] cf. Mart. 6,64,1 et al. (gente creatus) 261 ἄνδρα λόγου μετέχοντα καὶ ὀψέ περ εἰς φάος ἧκε,‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ ornatum ratione virum meque intulit orbi‒‒|‒||◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ als einen Mann, der an der Vernunft teilhat, und weil er mich erst spät ans Licht kommen ließ 262 τῇ δ’ ἀνδρῶν γενεῇ, τῇ τ’ αἰθέρος αὖλιν ἀνοίγων‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ hac aetate hominum, coeli qua tota resolvens‒‒|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ in derjenigen Generation von Menschen, in welcher er das Himmelsquartier öffnete, Crit. (gr.)an τῇδ’ ? cf. Lat. hac 263 ψυχοσόων φωστῆρα λόγων ἀρίδηλον ἔγειρε‒◡◡|‒||‒|‒◡||◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ atria salvifici lustrat nos lumine verbi ‒◡◡|‒◡◡|‒||‒|‒||‒||‒◡◡|‒‒ den weithinstrahlenden Leuchter des seelenrettenden Wortes [Luther] erweckte Sim. (gr.) ψυχοσόων] cf. AP 9,197,4 (Marin.Neap.); 15,12,10 (Leo Phil.)Sim. (lat.) salvifici] cf. Sedul. carm. pasch. 5,7 lumine verbi] = Paul. Nol. carm. 28,258 264 καὶ πάσης σοφίης ταμιήϊα κρυπτὰ πέτασσεν.‒‒|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡||‒◡◡|‒◡ instituitque omnes sophiae depromere gazas.‒◡◡|‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ und jeglicher Weisheit verborgenes Schatzhaus ausbreitete.30 Anm.:30Vorbild ist eine Mitteilung über Platon bei Plut. Marius 46, 1: Πλάτων μὲν οὖν, ἤδη πρὸς τῷ τελευτᾶν γενόμενος, ὕμνει τὸν αὑτοῦ δαίμονα καὶ τὴν τύχην, ὅτι πρῶτον μὲν ἄνθρωπος, οὐκ ἄλογον τῇ φύσει θηρίον, εἶθ’ Ἕλλην, οὐ βάρβαρος γένοιτο, πρὸς δὲ τούτοις ὅτι τοῖς Σωκράτους χρόνοις ἀπήντησεν ἡ γένεσις αὐτοῦ. Die Stelle wurde Rhodoman vermittelt durch Neanders Epistola dedicatoria zu seinen Graecae linguae tabulae (Basel 1564), p. 35: Plato moriturus agit gratias diis et fortunae, tum super aliis, tum super eo praecipue, ὅτι τοῖς Σωκράτους χρόνοις ἀπήντησεν ἡ γένεσις αὐτοῦ (am Rand Verweis auf die Plutarch‑Vita). ‒ Zur Vorstellung eines durch die Reformation inaugurierten Goldenen Zeitalters vgl. besonders Rhod. Protr. 265 ἔνθεν ἐμοὶ τόσος ὄλβος, ὅπως φρεσὶ κάρτα πέπεισμαι‒◡◡|‒||◡◡|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ unde mihi tantum redit, ut, si carmine bustum‒◡◡|‒||‒|‒||◡◡|‒||‒||‒◡◡|‒◡ Hieraus ergibt sich für mich so großes Glück, dass ich in meinem Herzen fest überzeugt bin, 266 τοῦτ’ ἐπὶ τεθνειῶτος ἐροῦντ’ ἔπος οὐδὲν ἁμαρτεῖν·‒◡◡|‒‒|‒◡||◡|‒||◡◡||‒◡◡|‒‒ quis functi decoret, non falso haec dicere possit:‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒◡ jemand, der folgendes über mich nach meinem Tod sagen wird, würde nicht fehlgehen: 267 Epitaphium. „Ἄκληρος μὲν ἔην ῬΟΔΟΜÁΝ, σὺν δ’ ἔργμασι Μουσέων ‒‒|‒◡◡|‒||◡◡|‒||‒|‒◡◡|‒‒ Pauper erat Rhodoman , sed erat pietatis amicus‒◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒||◡◡|‒◡◡|‒◡ Rhodoman war zwar ohne reiches Erbe, aber neben den Werken der Musen Grabepigramm Sim. (gr.) ἔργμασι] cf. h.Hom. 27,20 ; 32,19 et al. Sim. (lat.) Pauper erat Rhodoman] ~ Claud. 8,413 (pauper erat Curius) 268 εὐσεβίην στέρξας νῦν αἰθέρος ἐστὶ πολίτης.“‒◡◡|‒||‒|‒||‒|‒◡◡||‒◡◡|‒‒ Musarumque simul; dives nunc incola coeli est.“‒‒|‒||◡◡|‒||‒|‒‒||‒◡◡|‒‒ liebte er die Frömmigkeit und ist daher jetzt Mitbürger des Himmelreichs.“ Sim. (gr.) αἰθέρος ἐστὶ πολίτης] ~ Nonn. D. 44,172; Par.Ev.Jo. 8,54 (αἰθέρος εἰμὶ πολίτης); vide etiam Rhod. Hym.Schol. 287; Rhod. Luth. 1, 1103 Ad Non. Sextil. natalitias, ann. 1582 Zum 5. August (seinem Geburtstag) 1582 Ῥοδομὰν ἐποίει Rhodoman dichtete es.“
Springe hoch zu Main